Osobowość definiuje się jako zespół względnie trwałych cech psychicznych, które decydują o charakterystycznym dla danej osoby sposobie myślenia, odczuwania i zachowania. Okres dorastania to czas intensywnych zmian rozwojowych: fizycznych, emocjonalnych, społecznych. W tym okresie kontakt z nastolatkiem i określenie jego potrzeb mogą być szczególnie trudne. Przeprowadzenie badania kwestionariuszem osobowości może okazać się bardzo przydatne dla rodziców, którzy pragną lepiej zrozumieć swoje dziecko i dostosować do niego metody wychowawcze czy edukacyjne. Wynik testu osobowości nie klasyfikuje dziecka jako „dobrego” czy „złego”. Pokazuje jedynie jego naturalne predyspozycje. Najważniejsze jest, aby mocne strony wzmacniać, a potencjalne trudności traktować jako obszary do rozwoju. Dzięki badaniu dziecko uzyskuje też większą samoświadomość swoich mocnych i słabych stron. Należy jednak zauważyć, że badanie kwestionariuszami osobowości powinny obejmować dzieci dopiero powyżej 10 roku życia. Osobowość dzieci młodszych jest znacznie mniej stabilna i stale zmienia się ich tryb radzenia sobie z trudnymi sytuacjami. Oznacza to, że wynik, o ile prawdopodobnie trafny, nie będzie długo aktualny, przez co jego rzeczywista wartość w kontekście pomocy edukacyjnej lub wychowawczej może być mniejsza. Jednocześnie u nastolatków, a nawet u ludzi dorosłych cechy osobowości nie pozostają niezmienne – można na nie wpływać przez pracę i modulowanie środowiska. Do badania osobowości wykorzystywane są opracowane przez profesjonalistów kwestionariusze. Jednym z narzędzi psychologicznych umożliwiających stworzenie profilu osobowości jest powszechnie stosowany na świecie kwestionariusz EPQ-R, opracowany przez Hansa J. Eysencka.
Czym jest test EPQ-R?
EPQ-R bada trzy podstawowe wymiary osobowości:
- Ekstrawersja (E) – poziom energii, towarzyskości i otwartości na kontakty społeczne
- Neurotyczność (N) – skłonność do przeżywania napięcia, lęku i wrażliwości emocjonalnej
- Psychotyczność (P) – tendencja do niezależności myślenia, nonkonformizmu, impulsywności
Jakie korzyści daje diagnoza osobowości dziecka?
- Lepsze zrozumienie temperamentu i zachowań
EPQ-R pozwala uchwycić naturalny styl funkcjonowania dziecka np. czy woli aktywność społeczną i szybkie tempo życia, czy spokój i samotność. To wskazówka dla rodziców i nauczycieli, jak organizować naukę czy czas wolny.
- Identyfikacja potencjalnych trudności emocjonalnych
Wysoka neurotyczność może sygnalizować podatność na stres, lęk czy obniżony nastrój. Świadomość tego ułatwia wczesne wdrożenie technik kompensacyjnych takich jak trening relaksacji czy trening radzenia sobie w sytuacjach trudnych.
- Rozpoznanie stylu społecznego i ryzyka zachowań problemowych
Wyniki w skali psychotyczności pokazują stopień impulsywności, niezależności czy tendencję do łamania reguł. Pozwala to rodzicom z jednej strony lepiej rozumieć nonkonformistyczne postawy, a z drugiej, świadomie wzmacniać odpowiedzialność i umiejętność podejmowania dojrzałych decyzji.
- Indywidualizacja podejścia wychowawczego
Dzieci z wysoką ekstrawersją korzystają na aktywnościach grupowych, natomiast bardziej introwertyczne czują się pewniej w pracy indywidualnej.
- Budowanie samoświadomości u nastolatka
Omówienie wyników testu z młodym człowiekiem sprzyja lepszemu rozumieniu siebie – zarówno mocnych stron, jak i obszarów wymagających pracy. To krok w stronę większej odporności psychicznej i bardziej realistycznego obrazu własnej osoby.
Testy osobowości nie zastępują rodzicielskiej intuicji ani codziennego kontaktu z dzieckiem, ale mogą być cennym uzupełnieniem wiedzy o jego indywidualności. Dzięki nim rodzice zyskują lepsze zrozumienie temperamentu, emocji i stylu funkcjonowania swojego dziecka. W efekcie testy osobowości stają się nie tylko narzędziem diagnostycznym, ale także praktycznym wsparciem w mądrym i empatycznym wychowaniu.
Literatura:
Aleksandra Jaworowska (2011), Kwestionariusz Osobowości Eysencka EPQ-R oraz Kwestionariusz Osobowości Eysencka w Wersji Skróconej EPQ-R(S)
Mary E. Steward (2005), Personality correlates of happiness and sadness: EPQ-R and TPQ compared. Personality and Individual Differences, Volume 38, Issue 5
