15 lipca obchodzimy Światowy Dzień bez Telefonu Komórkowego. To nieformalne święto zostało zapoczątkowane przez łańcuszek internautów - wyzwanie, zachęcające do wyłączenia komórki na 24 godziny. Chcemy zatem przyjrzeć się temu zagadnieniu oraz zaproponować sposoby radzenia sobie z problematycznym korzystaniem ze smartfona.
Dzisiaj już nikt nie wyobraża sobie świata bez telefonu komórkowego. Postęp technologiczny, w którego wyniku telefon komórkowy stał się powszechnie dostępny, jest również przyczyną pojawienia się nowych form zachowań ludzi i nowych sposobów komunikowania się, mających wpływ na życie społeczne. Niestety, w raz z nimi pojawiają się również nowe, dotychczas nieznane formy uzależnień. Telefon komórkowy dla wielu stał się nieodłącznym towarzyszem życia. Początkowo problem wydawał się marginalny, jedna z biegiem czasu przybiera on na sile i coraz bardziej zagraża zwłaszcza młodemu pokoleniu.
Dostępne wyniki badań wskazują, że fonoholik korzysta z telefonu komórkowego coraz częściej, zwiększa ilość czasu, aby osiągnąć satysfakcję; powtarza nieudane próby kontrolowania ,ograniczania lub zatrzymywania telefonu komórkowego, i jednocześnie czuje się zagubiony, niespokojny kapryśny, przygnębiony lub rozdrażniony przy próbie ograniczenia użycia telefonu komórkowego. Ponadto ukrywa to wszystko przed rodziną lub przyjaciółmi, lub innymi bliskimi osobami i używa telefonu komórkowego jako drogi ucieczki przed problemami albo żeby złagodzić nastrój dysforyczny, np. poczucie izolacji, lęku, samotności i depresji(Leung,2013).
Współczesne badania nad fonoholizmem pozwalają na wyselekcjonowanie specyficznych cech zachowania fonoholika:
- nie rozstaje się z telefonem nawet na chwilę;
- przywiązuje bardzo duże znaczenie do posiadania telefonu komórkowego, co jest związane z pojawieniem się nowego wzorca prestiżu społecznego, łączącego się z byciem właścicielem telefonu komórkowego;
- telefon komórkowy stanowi dla niego najważniejsze narzędzie, służące do codziennych kontaktów z innymi osobami;
- odczuwa głęboki dyskomfort( przejawiający się w złym nastroju, niepokoju, nadpobudliwości, a w pewnych przypadkach nawet atakach paniki), kiedy jest pozbawiony dostępu do naładowanego aparaty komórkowego;
- korzystanie przez niego z telefonu nie jest uwarunkowane koniecznością, lecz czynnikami emocjonalnymi i społecznymi;
- telefon staje się dla niego swoistym „pośrednikiem” w kontaktach z innymi ludźmi – dominuje komunikacja zapożyczona;
- odczuwa przymus ciągłego kontaktowania się z kimś;
- telefon jest mu potrzebny do sprawowania kontroli nad obiektem uczuć i jego przemieszczania się;
- jako usprawiedliwienie ciągłego korzystania z telefonu komórkowego podaje wygodę i bezpieczeństwo;
- w niektórych przypadkach mogą mu towarzyszyć smutek, nuda, i brak apetytu;
- fonoholicy będący w trudnych sytuacjach cierpią na fobię społeczną lub obawiają się samotności;
- przejawia silną potrzebę przynależności do grupy i zdobycia jej uznania, np. odbieranie telefonu i prowadzenie licznych rozmów telefonicznych może świadczyć w oczach innych osób, że jego właściciel ma liczne grono przyjaciół, intensywnie uczestniczy w relacjach społecznych i że jest potrzebny wielu osobą; obawia się samotności oraz często cierpi na fobię społeczną, a jednocześnie, zazwyczaj , maskuje lęki z tym związane, czy też zaprzecza by je żywił.
Zachowania szkodliwe związane z nadmiernym używaniem telefonu komórkowego są stosunkowo nowy zaburzeniem, dlatego nie ma jeszcze danych empirycznych dotyczących skuteczności podejmowanych oddziaływań terapeutycznych. Ogólnie przyjmuje się, że w stosunku do problemowego korzystania ze smartfonów stosuje się zasady profilaktyki i terapii zachowań nałogowych związanych z internetem i nowymi technologiami. Podstawowe zasady profilaktyki dotyczą ustalenia jasnych i wyraźnych reguł korzystania z telefonu komórkowego. W przypadku dzieci i młodzieży reguły ustalają i pilnują ich przestrzegania rodzice. Nawet jeśli początkowo nastolatki stawiają opór przed wprowadzanymi zmianami, z czasem akceptują nowe reguły i czują się lepiej – wolni od presji bycia ciągle dostępnym. Wprowadzenie kilku prostych zasad pozwoli młodym ludziom kształtować zdrowe nawyki korzystania z telefonu i uzyskać wgląd w dotychczasowe szkodliwe jego używanie.
Reguły korzystania ze smartfonów powinny być następujące:
1. Pierwsze 30 minut dnia ma pozostać wolne od telefonu. Czas po przebudzeniu należy wykorzystać na dobre rozpoczęcie dnia.
2. Na 2 godziny przed snem należy całkowicie odłożyć telefon. Nie wolno spać z telefonem w łóżku.
3. W ciągu dnia należy wyznaczać strefy czasowe wolne od korzystania do telefonu, co najmniej dwugodzinne.
4. Należy wyłączać telefon w ważnych miejscach: w szkole, samochodzie, kinie itp., a także w trakcie istotnych spotkań. Ważne, aby został wyłączony , a nie tylko wyciszony.
5. Należy wyłączyć w telefonie powiadomienia z internetu .
6. Trzeba pilnować, aby nie używać telefonu w trakcie posiłków i innych sytuacjach związanych z zaspokajaniem podstawowych potrzeb, takich jak sen, korzystanie z toalety itp. Podobne zasady dotyczą spotkań z innymi ludźmi. Nie zerkamy na telefon w trakcie rozmów towarzyskich.
Natomiast rodzice powinni w stosunku do swoich dzieci zadbać o :
- jak najpóźniejsze wprowadzenie telefonu w życie dzieci i zapoznanie ich z zasadami jego właściwego użytkowania;
- wprowadzenie limitu na korzystanie z telefonu, co oznacza, że kiedy kupujemy dziecku kartę z określonym doładowaniem i umawiamy się, że to ma wystarczyć na miesiąc, to jeśli dziecko zużyje określony limit wcześniej, nie dokupujemy nowych kredytów;
- budowanie właściwego kontaktu z dzieckiem – jeśli rodzice będą otwarci na jego problemy i zawsze znajdą czas na rozmowę, wówczas dziecko będzie czuło się ważne, jego potrzeba przynależności i miłości zostanie zaspokojona, a jednocześnie zmniejsz się prawdopodobieństwo ulegania nałogom czy uzależnieniom;
- kreowanie własnych zasad korzystania z telefonu – jeśli rodzic korzysta ze smartfonu bez żadnych reguł, przedkładając jego użytkowanie nad realny kontakt z drugim człowiekiem, stwarza negatywny przykład dla swojego dziecka; dotyczy to w szczególności posiłków oraz korzystania z telefonu przed snem albo w trakcie spotkań towarzyskich.
